پژوهشی که چند سال قبل با عنوان «فرهنگ گفتوگو در میان خانواده‌های ایرانی» انجام شده، نشان می دهد زمان گفتوگو در خانواده های ایرانی، کمتر از ۳۰ دقیقه در روز بوده که نشان از ضعف این فرهنگ در میان اعضای خانواده دارد. علاوه بر این میانگین صحبت اعضای خانواده در ایران در طول ۹ سال گذشته، نصف شده است؛ این یعنی ظهور پدیده ای جدید که کارشناسان جامعه شناسی و مردم شناسی، آن را خطرناک می دانند. گفتوگو عنصری حیاتی در استحکام خانواده است.
خانواده مستحکم، خانواده ای است که اعضای آن، سخن گفتن با یکدیگر را دوست دارند و از همنشینی و هم‌صحبتی با یکدیگر لذت می برند و هیچ جمع و کار دیگری را به در کنار هم بودن ترجیح نمی دهند. واقعیت این است که دنیای مدرن امروز، به ویژه در نواحی پیشرفته با وجود کم کردن زحمات و افزودن به اوقات فراغت، امکان گفتوگو را در بین افراد به حداقل رسانده است. در این میان برخی مناسبت ها در تقویت ارتباطات درون خانوادگی، نقش به سزایی دارند که از جمله آنها می توان به جشن سال نو اشاره کرد. در این جشن، خانواده ها از مدت ها قبل برای آغاز سال نویی خاطره‌انگیز برنامه ریزی می کنند.
حذف صله رحم
تازه ترین پژوهش ها در زمینه روابط در خانواده‌ها نشان می دهد زمان گفتوگو در خانواده‌های ایرانی به ۱۵ دقیقه در روز رسیده است. خانواده، بستر ارتباط است و گفتوگو در خانواده، زمینه ی اصلی ارتباط است. قطع ارتباط کلامی در خانواده یا کم شدن آن، رابطه معناداری با افزایش ناراحتی های روحی در بین افراد خانواده دارد. در گذشته خانواده ها با توجه به اهمیت این موضوع، این همراهی و همنشینی را با مجالس شب نشینی و گعده های فامیلی به وجود می‌آوردند که امروزه بسیار کمرنگ شده است و جایگزین مناسبی برای آن تعریف نشده و بسیاری از خانواده ها در حال حاضر از این مشکل رنج می برند و راه حل مناسبی برای مشکل خود نمی یابند. همکاران، همسالان، تلویزیون و اینترنت، فرصت گفتوگو در بین اعضای خانواده را از آنها گرفته و این مشکل، روز به روز در حال افزایش است؛ به شکلی که در گزارش های والدین به مدارس و برعکس، سوابق دادگاه‌های خانواده و گلایه های زوجین از یکدیگر و همچنین تنهایی بزرگسالانی چون پدربزرگ و مادربزرگ، این مساله خود را به خوبی نشان می دهد.
زنگ خطر بزرگ اجتماعی
میانگین صحبت اعضای خانواده در ایران در طول ۹ سال گذشته، نصف شده است. این یعنی ظهور پدیده ای جدید که کارشناسان جامعه شناسی و مردم شناسی آن را خطرناک می دانند. این روزها کافی است موقع مهمانی‌های خانوادگی، نگاهی به حاضران در مجلس بیندازید. نگاه های غرق شده در تلفن‌های همراه، گاهی آن‌قدر طولانی و زیاد است که شک می کنید حاضران در مجلس با هم نسبتی داشته باشند و برای گفتوگو و خوش و بش دور هم جمع شده باشند.
سال ۹۳ سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران اعلام کرد: «بر اساس پژوهش‌های انجام شده، میانگین صحبت اعضای خانواده‌های ایرانی با یکدیگر در مدت شبانه روز به ۱۵ دقیقه رسیده است.» اتفاقی که موسوی چلک آن را ناشی از عدم علاقه افراد به ارتباط با یکدیگر و موجب کم‌شدن محبت درون خانواده‌ها دانسته است. کم حرف شدن زن و شوهر‌ها پدیده‌ای است که چون آمار دقیق و روشنی از آن در دسترس نیست، خیلی جدی گرفته نمی‌شود. اما بسیاری از فعالان و صاحبنظران حوزه اجتماعی، این موضوع را یک تهدید برای کشور می‌دانند که باید حتی بیشتر از مسائل اقتصادی به آن توجه کرد. در چند سال اخیر، سر و کله شبکه های اجتماعی و نرم افزارها و اپلیکیشن‌های ارتباطی پیدا شده که برای کاربران خود، امکان ارتباط بیشتر و آسان‌تر را فراهم و دایره دوستان و آشنایانشان را بزرگ‌تر کرده است. حالا نرم افزارهای ارتباطی، جزء جدانشدنی تلفن های همراه هستند و حتی بدون آنها زندگی و برقراری ارتباط به شیوه قبل برای کاربران بسیار مشکل است.
کم‌حرف‌تر از دیروز
برای اثبات جدی بودن این پدیده، کافی است سری به آمارهای مرتبط در این‌باره، طی سال های گذشته بیندازیم. در سال ۸۴ خبرگزاری فارس در گزارشی اعلام کرد که میانگین صحبت اعضای خانواده با یکدیگر، نیم‌ساعت در روز بوده است. این در حالی است که در تیرماه و بهمن ماه ۹۲ حجت الاسلام «سید علیرضا تراشیون» استاد حوزه و دانشگاه در دو مقطع بیان کرد:«میانگین ارتباط کلامی زوج‌های جوان ۱۷ دقیقه در شبانه‌روز است و این یک زنگ خطر بزرگ برای خانواده‌هاست.» هر چند مساله افزایش مشغله افراد می تواند در امر کم‌شدن صحبت میان اعضای خانواده‌ها دخیل باشد، اما جز این باید به مسائل دیگر نیز توجه کرد و به طور اساسی، این مساله را ریشه یابی کنیم. کم حرف‌تر شدن خانواده‌ها یک زنگ خطر است که می‌تواند در ادامه آن، موجب جدایی و از هم پاشیدگی بنیان یک خانواده شود.
در این میان شاید بتوان به کوچک شدن خانواده به عنوان موضوعی که باعث می‌شود ارتباطات کاهش یابد نیز اشاره کرد. در دهه‌های اخیر خانواده‌های ایرانی، تمایل کمتری به فرزندآوری پیدا کرده اند، چنانکه اکنون بسیاری از خانواده‌ها تک فرزند یا دو فرزندی هستند. زندگی در خانواده‌های شلوغ گذشته، خود به خود، زمینه ارتباط و گفتوگو را به وجود می آورد. فردی که در خانواده ای با چند خواهر و برادر زندگی می‌کرد می توانست با دیگران بیشتر گفتوگو کرده و بر این اساس ارتباط را یاد بگیرد. این گفتوگو و ارتباط، فرد را عادت می داد تا در جامعه نیز به دنبال ارتباط و گفتوگو باشد. این مساله اکنون رنگ باخته است و حتی کارشناسان پیش‌بینی می کنند با ادامه روند فعلی و رشد خانواده‌های تک فرزندی، مساله در آینده حادتر نیز بشود. نسل آینده شاید نسلی بدون تمرین گفتوگو باشد و این می‌تواند بر ابعاد مختلف زندگی افراد تاثیر بگذارد.
چه باید کرد؟
یکی از راهکارها مربوط به خود خانواده‌هاست که در هفته، ساعاتی را به عنوان جلسات خانوادگی داشته باشند تا بتوانند مسائل و مشکلاتشان را مطرح کنند. وقتی پدر و مادرها در حضور فرزندانشان با هم صحبت کنند آنها عشق و دوست داشتن و وفاداری به همسر را یاد می گیرند و این امر باعث می شود که فرزندان بدانند پدر و مادرشان همدیگر را دوست دارند.
چگونه گفتن و چگونه شنیدن همسران با یکدیگر نیز از راهکارهای مقابله با این مشکل است؛ غر زدن های مداوم و آوردن مشکلات بیرون از خانه به داخل خانه، از جمله عوامل دوری همسران از یکدیگر می شود. حال آن که زوجین باید هنر صبور و با عاطفه بودن را بیاموزند تا در زندگی، دوری و طلاق عاطفی رخ ندهد. در واقع آموختن هنر ارتباط، یکی از مهم ترین راهکارهای حل این مساله است.
مدیریت کردن و محدود ساختن ساعات استفاده از شبکه های اجتماعی و کلا فضای اینترنت و تلویزیون هم می تواند به بهتر شدن این فضا کمک کند. این که ساعاتی را در پایان روز به گفتگویی دوستانه و کوتاه یا حتی بازی هایی دسته جمعی و خانوادگی یا گپ و گفتی بر سر میز شام ، اختصاص دهیم، یقینا بر بهبود و گرم تر شدن روابط خانوادگی موثر خواهد بود.
شما چه تجربه و پیشنهادی در این رابطه دارید؟ با ما و کاربران خانه ما در میان بگذارید!
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه ما بپیوندید:
